BirleÅŸik Krallık (BK) hükümeti, AB’den ayrılık sürecini düzenleyen Geri Çekilme AnlaÅŸması ve Siyasi Deklarasyon üzerinde AB ile mutabakata varmış, ancak söz konusu AnlaÅŸma’nın BK Parlamentosunda yapılan oylamalarda onaylanması mümkün olmamıştır. Son olarak, BK Hükümetinin AB’den anlaÅŸma yoluyla ayrılmayı tercih etmesi nedeniyle BaÅŸbakan May, 5 Nisan 2019 tarihli mektupla AB Konseyi BaÅŸkanı’ndan BK'nın AB’den ayrılma tarihinin uzatılmasını talep etmiÅŸtir. Bu kapsamda 10 Nisan 2019’da gerçekleÅŸtirilen AB Konseyi toplantısı neticesinde, AB-27 ile BK'nın Brexit tarihinin 31 Ekim 2019 tarihine kadar uzatılması konusunda uzlaÅŸmaya varılmıştır.
Bu geliÅŸmeler ışığında; 22 Mayıs tarihi öncesinde BK Parlamentosunda Geri Çekilme AnlaÅŸması üzerinde bir mutabakat saÄŸlanamaması halinde, BK’nın 22-23 Mayıs tarihlerinde yapılacak AB Parlamentosu seçimlerine katılması beklenmekte olup, BK hükümeti bu çerçevede hazırlıklarını sürdürmektedir.
Esasen bu aÅŸamada, BK Parlamentosunun AnlaÅŸmasız ayrılık olasılığını ortadan kaldırmaya yönelik güçlü bir iradesi olduÄŸu anlaşılmaktadır. Ancak, sürecin ülkemizin BK ile ticaretine doÄŸrudan etkisi göz önünde bulundurularak, her türlü olasılığa hazırlıklı olunmasını teminen, AnlaÅŸmasız ayrılık durumunda ticarette tabi olunacak farklı uygulamaların netleÅŸtirilmesi amacıyla muhtemel gümrük vergisi ve gümrük prosedürleri uygulamalarına iliÅŸkin bilgi aÅŸağıda sunulmaktadır.
Ayrıca, BK ve AB’nin anlaÅŸma ile ayrılması durumunda yürürlüÄŸe girecek Geri Çekilme AnlaÅŸması’ndaki düzenlemelere de aÅŸağıda kısaca yer verilmiÅŸtir. Son olarak, ülkemizle BK arasındaki çalışmalarda gelinen aÅŸama da özetlenmiÅŸtir.
1. AB VE BK’NIN ANLAÅžMASIZ OLARAK AYRILMASI
-BK TARAFINDAN ÜLKEMÄ°Z Ä°HRACATINDA UYGULANMASI ÖNGÖRÜLEN GÜMRÜK VERGÄ°LERÄ° VE GÜMRÜK PROSEDÜRLERÄ°
Gümrük vergileri
BK hükümeti, Geri Çekilme AnlaÅŸması’nın Parlamentoda reddi sonrasında 13 Mart 2019 tarihinde anlaÅŸmasız ayrılık durumunda uygulanacak geçici gümrük vergilerini yayımlamıştır. Bu kapsamda, Brexit sonrasında 12 aylık bir süreyle BK ithalatının yaklaşık % 87’sinde gümrük vergisi uygulanmayacağı, Ä°rlanda Cumhuriyeti’nden yapılacak ithalatta ise gümrük kontrolü yapılmayacağı ifade edilmektedir.
Söz konusu gümrük vergilerine https://www.gov.uk/government/publications/temporary-rates-of-customs-duty-on-imports-after-eu-exit adresinden ulaşılabilmektedir. BK Gümrük Kodu, 2018 Vergi Yasası’nda (http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2018/22/contents/enacted) ve beyannameye yönelik süreçler ise söz konusu yasaya iliÅŸkin ikincil mevzuatta (http://www.legislation.gov.uk/uksi/2018/1248/part/1/made) düzenlenmektedir.
Ortak Transit Rejimi
Ortak Transit Rejimi; 1987 yılında imzalanan Ortak Transit SözleÅŸmesine taraf olan AB ve EFTA üyesi ülkeler arasında eÅŸyanın gümrük vergilerinin askıya alınarak taşındığı sistemdir. Bu taşıma iÅŸlemi 2005 yılından itibaren “Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi” (NCTS) adı verilen sistem ile elektronik mesajlar kullanılarak beyan ve takip edilmektedir.
Ülkemiz, 1 Aralık 2012’de Ortak Transit SözleÅŸmesine katılarak, NCTS uygulamasına dahil olmuÅŸ ve taşımacılık sektörü açısından Avrupa BirliÄŸi’ne entegre olmuÅŸtur. Sistem halihazırda Türkiye ile birlikte 35 ülke tarafından kullanılmaktadır. Tüm iÅŸlemler elektronik sistem üzerinden yürütüldüÄŸünden taşımacılık sektörü için önemli bir rekabet avantajı saÄŸlamaktadır. Böylelikle, Türkiye’den bir AB ülkesine yapılacak karayolu taşımasında örneÄŸin Ankara’dan açılacak bir T1 beyannamesi ile Hamburg ya da Londra’ya kadar eÅŸyanın tek beyan ve tek teminat ile taşınması mümkün olmaktadır.
BK, Ortak Transit Rejimi (OTR) üyeliÄŸini Brexit sonrasında kendi adına sürdürecektir. Ürünlerin OTR kapsamında Dover, Eurotunnel veya Holyhead üzerinden BK’ya hareket etmesi halinde, mallar BK’ya girmeden önce geçici süreliÄŸine eÅŸya taşıyan araçların ‘Transit Refakat Belgesi’ ve ‘Araç Kayıt Numarası’ belgelerini sunması gerekecektir.
Menşe ve Dolaşım Belgeleri
EÅŸyanın doÄŸrudan Türkiye’den veya AB üzerinden dolaylı olarak BK’ya gitmesi halinde; diÄŸer üçüncü ülkelerden ithal edilen eÅŸya ile aynı muameleye tabi tutulacaktır. Halihazırda olduÄŸu üzere, eÅŸya BK sınırında gümrük beyanına tabi olacaktır. Bu çerçevede BK’nın üçüncü ülkelere yönelik uyguladığı sistemler geçerli olacaktır. Söz konusu sistemlerin ayrıntısına https://www.gov.uk/government/collections/uk-trade-tariff-volume-3-for-cds ve https://www.gov.uk/government/collections/uk-trade-tariff-volume-3-for-chief web sitelerinden ulaÅŸmak mümkündür.
BK, eÅŸyanın doÄŸrudan Türkiye’den geldiÄŸi hallerde, sanayi ve iÅŸlenmiÅŸ tarım ürünleri için A.TR dolaşım belgesini, tarım ürünleri ve AKÇT ürünleri için EUR.1 ve EUR-MED gibi menÅŸe ispat belgelerini kabul etmeyecektir.
Türkiye ve BK arasında herhangi bir tercihli düzenleme olmayacağından ötürü, anti-damping vergisi gibi bazı ticaret politikası önlemleri uygulanması halinde tercihsiz menÅŸe kuralları geçerli olacak ve menÅŸe ÅŸahadetnamesi kullanılması gerekecektir. Bu hallerde, Brexit sonrasında BK tarafı mevcut ÅŸahadetnamelerde esasen bir deÄŸiÅŸikliÄŸe gitmemiÅŸ olmakla beraber, ÅŸahadetnameler doldurulurken varış ülkesi olarak “EC/European Community” yerine “UK/United Kingdom” yazılması gerekmektedir.
Öte yandan; AB ile BK arasında Geçici BasitleÅŸtirilmiÅŸ Usuller (Transitional Simplified Procedures-TSP) uygulanacak olup, Türkiye’den gönderilen ve AB’de serbest dolaşıma girdikten sonra BK’ya gidecek eÅŸyanın da bu kolaylıklardan yararlanması mümkün olacaktır.
TSP geçici olarak 12 aylık bir süre için geliÅŸtirilmiÅŸ bir uygulama olup, BK’lı ithalatçıların AB’den ürün ithalini kolaylaÅŸtırmaktadır. TSP’den yararlanmak için ithalatçının BK’da yerleÅŸik olması ve EORI numarası bulunması, ürünün AB’den BK’ya gitmesi (AB dışından AB’ye gelen ve BK’ya gidecek ürünlerin gümrük formalitelerini tamamlamış olması) gerekmektedir. EÅŸyanın herhangi bir özel gümrük rejimine tabi tutulması ve AB dışından doÄŸrudan BK’ya gönderilmek istenmesi halinde söz konusu ürünler TSP’den yararlanamayacaktır. TSP ile ilgili ayrıntılı bilgiye: https://www.gov.uk/guidance/register-for-simplified-import-procedures-if-the-uk-leaves-the-eu-without-a-deal adresinden ulaşılabilmektedir.
-ÜLKEMÄ°ZCE BK’DAN Ä°THALATTA UYGULANMASI ÖNGÖRÜLEN GÜMRÜK VERGÄ°LERÄ° VE GÜMRÜK PROSEDÜRLERÄ°
Gümrük vergileri
BK’dan ithal edilen ürünlere hâlihazırda Ä°thalat Rejimi Kararı’nın 1 no’lu sütununda yer alan gümrük vergisi oranları uygulanmakta olup Brexit sonrasında söz konusu Kararın “DiÄŸer Ülkeler” sütununda yer alan gümrük vergileri geçerli olacaktır. Ayrıca, BK’dan ülkemize ithal edilecek ürünler, AB üzerinden A.TR Dolaşım belgesi ile gelse dahi ilave gümrük vergisine tabi olacaktır.
Menşe ve Dolaşım Belgeleri
Mevcut durumda, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı kapsamında, AB ile sanayi ve iÅŸlenmiÅŸ tarım ürünlerinin ticaretinde serbest dolaşım prensibi kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi kullanılmaktadır. Tarım ürünleri ile AKÇT ürünleri ticareti ise serbest ticaret düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmekte ve eÅŸyanın menÅŸei EUR.1, EUR-MED Dolaşım Belgesi, Fatura Beyanı veya EUR-MED Fatura Beyanı ile ispat edilmektedir.
BK’nın AB’den anlaÅŸmasız ayrılması halinde, BK, ülkemiz gümrük vergisi uygulamaları açısından üçüncü ülke statüsünde olacak, ticarette bu belgelerin kullanımı mümkün olmayacaktır.
BK, Türkiye’nin ilave gümrük vergisi uygulaması açısından AB ve çapraz menÅŸe kümülasyonu sistemine dahil ülkeler dışında deÄŸerlendirilecek olup, bu amaçla ibraz edilen belgelerde BK’nın menÅŸe ülke olarak beyan edilmesi halinde, eÅŸya ilave gümrük vergisine tabi olacaktır.
2. AB VE BK’NIN ANLAÅžMA Ä°LE AYRILMASI
AB ile BK arasında ayrılma ÅŸartları Brexit sonrasında daha yumuÅŸak bir geçiÅŸ yapılmasını garanti altına alan Geri Çekilme AnlaÅŸması ile gelecekteki ekonomik, güvenlik ve kurumsal iliÅŸkilerin amaç ve kapsamını düzenleyen Siyasi Beyan ile düzenlenmektedir. AB ve BK Geri Çekilme AnlaÅŸması üzerinde 14 Kasım 2018 tarihinde mutabakat saÄŸlamıştır. AB söz konusu metnin tekrar müzakereye açık olmadığını müteaddit kereler gündeme getirmiÅŸtir. Bununla beraber, Brexit müzakerelerinin sonlandırılması amacıyla Siyasi Beyan’a eklemeler yapılması hususu tartışılmaktadır.
Geri Çekilme AnlaÅŸması çerçevesinde vatandaÅŸlık haklarına iliÅŸkin hükümler, ayrılma hükümleri, geçiÅŸ dönemine iliÅŸkin hükümler, mali hükümler ve kurumsal hükümler düzenlenmiÅŸtir. GeçiÅŸ döneminin 29 Mart 2019 tarihinden baÅŸlayarak 31 Aralık 2020 tarihinde sona ermesi ve bu dönemde Ä°ngiltere’nin AB üyesi gibi muamele görmesi hususu hükme baÄŸlanmıştır. Bu baÄŸlamda, anılan dönemde BK AB’nin Tek Pazarı ve Gümrük BirliÄŸi kapsamında sahip olduÄŸu hakları devam ettirecek ve AB mevzuatına uymayı sürdürecektir. GeçiÅŸ döneminde BK AB’nin ticaret anlaÅŸmalarına baÄŸlı kalacak, AB tarafından aksi belirtilmedikçe, kendisinin müzakerelerini yürüttüÄŸü uluslararası anlaÅŸmaları AB’nin onayı olmadan yürürlüÄŸe koyamayacaktır.
Tarafların gelecekteki iliÅŸkilerini düzenleyen hükümlere Geri Çekilme AnlaÅŸması’nda yer verilmemiÅŸ olup, bu hususların geçiÅŸ döneminde müzakere edilmesi öngörülmektedir. Söz konusu müzakere sürecinin tamamlanamaması halinde ise, Ä°ngiltere’nin geçiÅŸ döneminin uzatılmasına iliÅŸkin talebini 1 Temmuz 2020 tarihi öncesinde iletmesi imkânı söz konusu olabilecektir. GeçiÅŸ dönemi sonrasında AB ve BK gelecek düzenlemeleriyle ilgili uzlaÅŸamazsa, BK geçiÅŸ döneminin uzatılmasını talep edebilecek veya Geri Çekilme AnlaÅŸması’nın ilgili hükümleri yürürlüÄŸe girecektir.
Ülkemiz bakımından deÄŸerlendirildiÄŸinde, Geri Çekilme AnlaÅŸması kapsamında Brexit sonrasında Türk ürünleri BK pazarına Gümrük BirliÄŸi hükümleri çerçevesinde girmeye devam edecektir.
3. TÜRKÄ°YE-BÄ°RLEŞİK KRALLIK TÄ°CARET ÇALIÅžMA GRUBU
2016 yılı Haziran ayında yapılan Brexit referandumu sonrasında BK ile gerçekleÅŸtirilen tüm temaslarımızda; mevcut ticaretin devamının saÄŸlanması ve daha da geliÅŸtirilmesine yönelik ikili mutabakat en üst düzeyde teyit edilmiÅŸ ve bu amaçla çalışmak üzere ülkemizle BK arasında bir Ticaret Çalışma Grubu oluÅŸturulmuÅŸtur.
Ticaret Çalışma Grubu kapsamında Mayıs 2017’den bu yana 5 toplantı yapılmış, aramızda mevcut Gümrük BirliÄŸi ve tercihli ticaret düzenlemeleri içeren taslak bir metin BK makamlarına iletilmiÅŸ, görüÅŸmeler bu metin üzerinden yürütülmüÅŸtür. Ancak, Gümrük BirliÄŸi ürünlerine iliÅŸkin bir görüÅŸ alışveriÅŸi mümkün olamamış, sadece AKÇT ürünleri ve tarım ürünlerine uygulanacak kurallar ele alınmıştır.
DiÄŸer taraftan, BK tarafından 21 Åžubat 2019 tarihinde yayımlanan bir notta, BK’nın bir anlaÅŸma olmadan AB’den çıkması halinde AB üyeliÄŸi nedeniyle taraf olduÄŸu ticaret düzenlemelerinin akıbetine iliÅŸkin bilgi verilerek, ülkemiz AB’yle yakın bağı bulunan ülkeler arasında sayılarak mevcut Gümrük BirliÄŸi iliÅŸkisinin anlaÅŸmasız “Brexit” sonrası döneme aktarılamayacağı kaydedilmiÅŸtir.
Brexit sonrasında Ä°ngiltere ile ticarette yaÅŸanacak olası deÄŸiÅŸiklikler çerçevesinde çalışmalarımız sürdürülmekte olup, BK tarafı ile özellikle gümrükler ve teknik mevzuat alanında yapılacaklar konusunda istiÅŸarelerde bulunulmaktadır.
Kaynak: https://www.ticaret.gov.tr/blog/ekonomi-haberleri/brexit-sureci-kapsaminda-turkiye-birlesik-krallik-ticari-iliskileri